• معنای رزق و روزی:

روزی واژه ای است که به معنای خوراک روزانه، آنچه روز به روز به کسی داده می شود. رزق واژه عربی و معادل روزی است.

بنابراین رزق چیزی است که قابلیت بهره برداری دارد، در نتیجه رزق هر کس غیر از دارایی و ثروت اوست.

• اقسام رزق:

رزق را به دو نوع ظاهری و باطنی تقسیم می کنند. رزق مادی مانند خوردنی ها، پوشیدنی ها و … و رزق معنوی مانند علوم و معارف، نبوت و…

اگر کسی از راه نامشروع، مال و ثروت کسب می کند، روزی او نیست زیرا روزی آن است که از راه حلال بدست آید.

امام صادق(ع) می فرماید: هنگامی که رسول خدا این آیه را شنید، راست نشست و فرمود: ” هر کس به خدا دل نبندد حسرت دنیا او را از پای در می آورد و هر کس چشم از مال و ثروت مردم برندارد غم و اندوهش طولانی گردد و خشمش فرو نمی نشیند و هر کس نعمت خدا را تنها در خوردنی ها و نوشیدنی ها بیند عمرش کم و درد و رنجش نزدیک می شود.

• سرمایه و ثروت گاهی زمین ساز فساد و گناه می شود.

“سوره علق آیه 6 و 7: و همانا انسان طغیان می کند، زیرا خود را بی نیاز می بیند.”

• طلب حلال، جهاد است.

رسول خدا (ص) فرمود: کسی که در راه کسب روزی حلال خانواده اش تلاش می کند، مجاهد و حرکت کننده در راه خداست.

• کسب حلال، بهترین عبادت است.

رسول خدا (ص) می فرماید: عبادت دارای هفتاد جزء است، که با فضیلت ترین آنها طلب حلال است.

روایت شده امیر مؤمنان(ع) هزار بنده از دستمزد خود خریده و در راه خدا آزاد فرمود.

امام کاظم(ع) فرمود: همانا کار و فعالیت در زمین، از سنت های پیامبران و اوصیای پیامبران و بندگان شایسته خداوند است.

امام علی(ع) می فرماید: هشدار! آگاه باشید که از جمله بلاها و بدبختی ها تهیدستی و نیازمندی است.

همچنین می فرماید: از بزرگترین بدبختی ها این است که بدهکاری با فقر همراه شود. و می فرماید: تهیدست کوچک شمرده می شود، سخن او را نمی شنوند و منزلت او را نمی شناسند.

• تصویر فقیر از دیدگاه امام علی (ع)

در سخنی دیگر امام علی(ع) دیدگاه مردم را نسبت به شخص فقیر به تصویر می کشد و می فرماید: اگر فقیر راستگو باشد او را دروغگو می نامند و اگر پارسائی کند او را نادان شمارند.

همچنین می فرماید: فقر نفس را پریشان و عقل را حیران می سازد و باعث هجوم غم ها می شود.

امام صادق(ع) به نقل از لقمان حکیم می فرماید: مزه تمام تلخی ها را چشیدم؛ ولی چیزی تلخ تر از فقر به ذائقه ام نرسید.

• از دیدگاه اسلام دو اصل مهم در ثروت و اموال باید رعایت شود.

اصل اول: از کجا بدست آورده است.  

اصل دوم: در کجا صرف کرده است.

امام صادق(ع) می فرماید: چیزی از دنیا به بنده ای عطا نشد، مگر برای عبرت گرفتن، و چیزی از او کم نشد مگر برای آزمودن.

مثل ثروتمندان و فقیران صبرپیشه، حکایت دو کشتی است که به گمرک می رسند مسئول گمرک یکی را خالی می بیند و می گوید رهایش کنید تا برود و دیگری را پر از بار می بیند و می گوید آن را متوق کنید تا بازرسی نمائیم.

همچنین می فرماید: هنگامی که روز قیامت می شود گروهی از مردم بر می خیزند و تا در بهشت می آیند و در می زنند، به آنها می گویند: شما چه کسانی هستید؟

جواب می دهند: ما فقیران هستیم، گفته می شود: آیا می خواهید بدون حساب وارد بهشت شوید؟ جواب می دهند: ما چیزی نداشتیم که حسابش را بکشید

خدای متعال می فرماید: راست می گویند، وارد بهشت شوند.

• تقسیم بندی ثرومندان بی ایمان

گروه نخست: برخی از این افراد گرفتار استدراج و مکر الهی شده اند.

امام صادق(ع) می فرماید: هر گاه خداوند نسبت به بنده، خیر نخواهد، پس هنگامی که گناه می کند، به او نعمتی عنایت می کند تا استغفار و بازگشت را فراموش کند.

گروه دوم: کسانی اند که کارهایی را انجام می دهند که پیامد آن ثروت و نعمت است.

پیامبر(ص) می فرماید: صله رحم و توجه به خویشاوندان، خانه ها را آباد و عمرها را طولانی می کند، اگر چه انجام دهندگان آن انسان های خوبی نباشند.

گروه سوم: کسانی اند که در پی تلاش و کوشش خویش به مال و ثروت رسیده اند بی تردید اگر انسان دارای همت و پشتکار باشد به سهم زیادی از آنچه می خواهد دست می یابد اما خیر و برکت بودن ثروت و مال بدست خداوند بی همتاست.

قرآن کریم در سوره هود آیه 6 می فرماید: هیچ جنبنده ای در زمین نیست جز آن که روزی آن بر خداست و او قرارگاه اصلی و جایگاه موقت آن را می داند.

• با تضمین روزی، فقر و تهیدستی چرا؟

اگرچه خداوند روزی مردم را تضمین کرده اما آنان باید تلاش کنند و اراده انسانها جزئی از راه بدست آوردن نعمت است همچنین حاکمان جامعه باید به عدالت و با مدیریت و کاردانی به توزیع ثروت در جامعه بپردازند.

امام کاظم (ع): هر کس در زندگی خود اسراف و تبذیر نماید نعمت های زندگی از او رخ می بندد.

امام علی (ع): برنامه ریزی صحیح مال اندک را افزایش و برنامه ریزی غلط مال فراوان را نابود می سازد. و نیز می فرماید: هر کس رنج کار کردن را بر خود هموار نسازد به رنج فقر و نداری گرفتار می شود.

برکت به معنای رشد و نمو و زیاد شدن، ماندگار بودن و استمرار داشتن، خوش یمن بودن، سهل و آسان شدن زندگی و برآورده شدن اهداف براساس خواست انسان، فراوانی خیرها و خوبی ها است.

بنابراین هر ثروتی دارای برکت نیست، بلکه برکت را خداوند در مقابل برخی از اعمال و رفتار انسان ها عنایت می کند.

خلاصه ای از کتاب گشایش روزی نوشته محمدعلی قاسمی

تهیه کننده: سمیه مظفری